Ważna tanina
Zawartość taniny w odmianach jabłoni powszechnie uprawianych w Polsce jest niska i wynosi 100–120 mg/100 g przecieru jabłkowego. Tymczasem do otrzymania smacznego jabłecznika potrzebne są te, których owoce zawierają 200–400 mg (i więcej) taniny w 100 g miąższu. Tym wymaganiom odpowiadają odmiany moszczowe uprawiane w wydzielonych sadach m.in. w Wielkiej Brytanii, Francji, Niemczech, Hiszpanii oraz Szwajcarii.
W Polsce do niedawna ich uprawa była zupełnie nieznana. Dzięki nawiązaniu współpracy z firmą Bulmers z Wielkiej Brytanii, kilkanaście lat temu założone zostały w naszym kraju dwa sady doświadczalne. Uzyskane wyniki nie natrafiły jednak w tym czasie na podatny grunt ze względu na brak zainteresowania rynku. Obecnie warto je przypomnieć, gdyż wprowadzenie do produkcji odmian moszczowych jabłoni może pozwolić na otrzymanie cydru o wysokiej jakości.
Doświadczenia w Polsce
Badaniem objętych zostało 8 odmian jabłoni powszechnie uprawianych w Wielkiej Brytanii (tabela 1). Drzewka zostały wyprodukowane w Polsce na trzech podkładkach: ‘M.26’, ‘P 14’ i na siewkach ‘Antonówki’. Ten zestaw podkładek podyktowany był potrzebą otrzymania w pełni owocowania optymalnej wielkości drzew na stosunkowo słabej glebie. Ważnym wskaźnikiem była również potrzeba utrzymania niskich kosztów zakładania i prowadzenia sadu z odmian moszczowych. 
Wyprodukowane drzewka wykorzystano do założenia dwóch sadów doświadczalnych w dość odmiennych warunkach klimatycznych: w Sadzie Doświadczalnym w Dąbrowicach koło Skierniewic (w centralnej Polsce) oraz w Zakładzie Doświadczalnym w Miłobądzu (w rejonie nadmorskim o łagodniejszym przebiegu pogody w okresie zimy). Brak było bowiem informacji o wytrzymałości na mróz drzew odmian moszczowych. W obu sadach posadzono po 36 drzew każdej odmiany, rosnących na trzech podkładkach (po 12 drzew na każdej).
Przydatne do uprawy w Polsce
Na podstawie jedenastoletnich badań najodpowiedniejsze dla warunków polskich okazały się odmiany: ‘Dabinett’, ‘Yarlington Mill’, ‘Michelin’, ‘Major’ oraz ‘Chisel Jersey’. Ich owoce dojrzewają od trzeciej dekady sierpnia do końca września. Do produkcji jabłecznika najbardziej przydatne są jabłka zbierane w okresie dojrzałości zbiorczej. Owoce przejrzałe mniej się do tego nadają.
W warunkach klimatu Polski sady z odmian moszczowych powinny być zakładane z drzewek wyprodukowanych na podkładkach półkarłowych (np. ‘P 14’ lub ‘M.26’) lub silnie rosnących (siewki ‘Antonówki’), tworzących w krótkim okresie czasu duże korony (fot. 1). Poważną wadą tych odmian jest ich duża podatność na porażenie przez zarazę ogniową (Erwinia amylovora). Chorobę można utrzymywać na niskim poziomie, opryskując drzewa profilaktycznie środkami miedziowymi i wycinając często pojawiające się pędy z objawami choroby. Skoro sadownicy angielscy i w innych krajach dają radę i utrzymują sady założone z odmian moszczowych w zadawalającej zdrowotności, na pewno i polscy sadownicy potrafią dobrze pielęgnować takie plantacje. Powinno się zwracać baczną uwagę na wybór wzniesionego stanowiska pod sad założony z odmian moszczowych, ponieważ zmniejsza to ryzyko przemarzania kwiatów wczesną wiosną (fot. 2).
Fot. 1. Czteroletnie drzewo odmiany ‘Chisel Jersey’ na siewce ‘Antonówki’
Fot. 2. Czteroletnie drzewo odmiany ‘Ashton Bitter’ na podkładce ‘P 14’ (przymrozki wiosenne uszkodziły kwiaty do wysokości około 140 cm)
[NEW_PAGE]‘Dabinett’ jest obecnie odmianą sadzoną w Wielkiej Brytanii najliczniej w sadach przeznaczonych do produkcji moszczu jabłkowego. Drzewa rosną umiarkowanie i tworzą konary wyrastające pod szerokim kątem. Korony tych drzew trudno jednak uformować z wyraźnym przewodnikiem. Drzewa wcześnie wchodzą w okres owocowania i owocują obficie z dużą tendencją do corocznych plonów. Dojrzewanie owoców przypada na trzecią dekadę września. Jabłka są małe, o średniej masie około 65 g, kształtu owalnego, silnie spłaszczonego. Skórka jest zielonkawa, pokryta w 50% rozmyto-paskowanym brudnoczerwonym rumieńcem (fot. 3). Kwasowość niska, sok cierpko-słodki, doskonały do wyrobu jabłecznika. Zawartość taniny średnia (tab. 2).
Fot. 3. Owoce odmiany ‘Dabinett’
‘Yarlington Mill’ jest odmianą powszechnie uprawianą w sadach przeznaczonych do pozyskiwania owoców do produkcji jabłecznika. Drzewa rosną silniej i tworzą wyniosłe korony z małą liczbą krótkopędów. W okres owocowania wchodzą późno, około 4. roku po posadzeniu i owocują bardzo obficie. Owoce dojrzewają w drugiej dekadzie września i są średniej wielkości, o masie 85 g. Mają kształt kulisto-spłaszczony. Skórka jest jasnozielona, niemal w całości pokryta paskowato- rozmytym marmurkowym rumieńcem (fot. 4). Kwasowość niska. Zawartość taniny średnia.
Fot. 4. Owoce odmiany ‘Yarlington Mill’
‘Michelin’ jest odmianą francuską, często uprawianą w sadach przemysłowych Wielkiej Brytanii. Drzewa rosną umiarkowanie i tworzą wiele młodych pędów, na których łatwo formują się krótkopędy. Korony tej odmiany łatwo formują przewodniki, są też często porażane przez mączniaka. W okres owocowania drzewa wchodzą w 3. lub 4. roku po posadzeniu, corocznie, z tendencją do przemiennego owocowania. Owoce dojrzewają w drugiej dekadzie września i mogą być pozostawione na drzewach przez trzy tygodnie. Jabłka są małe, o średniej masie około 70 g (fot. 5). Skórka jest zielonożółta, częściowo pokryta rozmytym różowym rumieńcem. Sok średnio kwaśny o umiarkowanej lub niskiej zawartości taniny.
Fot. 5. Owoce odmiany ‘Michelin’
‘Major’ jest odmianą starą, dość powszechnie jeszcze uprawianą w wielu sadach przemysłowych w Wielkiej Brytanii. Drzewa rosną silnie i tworzą łatwo korony z przewodnikiem i dużą liczbą krótkopędów. W okres owocowania wchodzą w 3. lub 4. roku po posadzeniu, owocują umiarkowanie i corocznie. Owoce dojrzewają na przełomie sierpnia i września, są średniej wielkości, o masie około 70 g. Skórka zielonkawobiała, w przeważającej części pokryta marmurkowo-rozmytym czerwonym rumieńcem (fot. 6). Sok gorzko-słodki o wysokiej zawartości taniny. Owoce są bardzo przydatne do produkcji jabłecznika.
Fot. 6. Owoce odmiany ‘Major’
‘Chisel Jersey’ jest starą odmianą powszechnie uprawianą w sadach przemysłowych w Wielkiej Brytanii. Drzewa rosną silnie i tworzą wzniesione korony z dużą liczbą krótkopędów. W okres owocowania wchodzą wcześnie i owocują obficie. Dojrzałość zbiorczą owoce osiągają w trzeciej dekadzie września. Jabłka są małe, o średniej masie około 65 g. Skórka jest zielonkawożółta, niemal na całej powierzchni pokryta marmurkowo-rozmytym czerwonym rumieńcem (fot. 7). Niekiedy owoce mogą być lekko ordzawione i w niewielkiej ilości spękane. Sok o smaku gorzko- słodkim i wysokiej zawartości taniny jest bardzo przydatny do produkcji jabłecznika.
Fot. 7. Owoce odmiany ‘Chisel Jersey’
Prof. dr hab. Alojzy Czynczyk
Instytut Ogrodnictwa Oddział Sadownictwa w Skierniewicach
Fot. 1, 2 A. Czynczyk, fot. 3–7 D. Rasz-Zając
Artykuł pochodzi z numeru 2/2014 dwumiesięcznika „Szkółkarstwo”
