Rozsady warzyw przygotowuje się w podłożach organicznych. Podłoże takie powinno być drobnostrukturalne, przepuszczalne, ale o dużej pojemności wodnej. Musi mieć ono odpowiedni odczyn i zawierać składniki pokarmowe w ilości optymalnej dla wzrostu i rozwoju poszczególnych gatunków warzyw. W literaturze można znaleźć informacje, w których podaje się, że dla zapewnienia prawidłowego wzrostu roślin podłoże organiczne powinno być tak przygotowane, aby substancja stała stanowiła 10-30% objętości, powietrze – 30-40%, a woda – 40-50%. Podłoża, w których produkuje się rozsadę, nie muszą mieć tak dużej pojemności powietrznej, jak przeznaczone do uprawy na miejscu stałym, jednak dobrze jeśli po zakończeniu nawadniania znajduje się w nim powyżej 20% powietrza.
Podstawą torf wysoki
Obecnie do produkcji rozsady używa się przede wszystkim substratów przygotowanych z różnych frakcji torfu wysokiego, rzadziej wykorzystuje się w tym celu inne materiały organiczne, takie jak torf niski czy kora sosnowa (tabela). Substraty z torfu wysokiego są Najlepszym podłożem do produkcji rozsady pod warunkiem, że są prawidłowo przygotowane i przechowywane, ponieważ są wtedy wolne od czynników chorobotwórczych, szkodników i nasion chwastów, na występowanie których młode rośliny są szczególnie wrażliwe.
W produkcji ogrodniczej korzysta się przede wszystkim z substratów przygotowywanych przez specjalistyczne firmy i dostarczanych do producentów w opakowaniach różnej wielkości, od kilkudziesięciu do kilku tysięcy dm3. Podłoża takie są zwykle wyrównane pod względem składu poszczególnych frakcji i dostosowane do kolejnych etapów i technologii produkcji rozsady. Firmy produkujące substraty torfowe używają do ich wytworzenia odpowiednich mieszanek kilku rodzajów torfu (np. torf jasny, torf ciemny, torf ciemny – przemrożony), pozyskiwanych w różny sposób (torf cegiełkowy, torf frezerowy) i o różnej granulacji (0-10 mm – drobny, 0-20mm– standard, 0-40mm – gruby), w zależności od przeznaczenia substratu. Właściwości fizyczne podłoża, np. zdolność do zatrzymywania wody i jej przemieszczania się w substracie zależą od zawartości poszczególnych frakcji. Przy złej strukturze substratu w napełnionych nim pojemnikach nie powstają przestwory kapilarne i woda dostarczana np. przez system kroplowy przecieka do dna doniczki w jednym miejscu, a w innym doniczka jest sucha.
Charakterystyka przykładowych substratów z ofert niektórych firm
[NEW_PAGE]W przypadku produkcji rozsady na stołach zalewowych lub z wykorzystaniem mat podsiąkowych, nadmiernie rozdrobniony substrat uniemożliwia podsiąkanie wody (wilgotna jest tylko dolna część pojemników). Podłoża z drobną frakcją torfu wysokiego polecane są do mechanicznego napełniania pojemników o małej objętości, a przeznaczone do przygotowania rozsad o dłuższym okresie produkcyjnym zawierają grubsze frakcje. Ważna jest także wilgotność torfu podczas jego rozdrabniania. Torf rozdrobniony w stanie zbyt suchym zawiera dużo bardzo drobnej frakcji – pyłu, co uniemożliwia prawidłowe chłonięcie wody przez substrat.
Wszystkie substraty wzbogacone są w składniki pokarmowe, dostarczane najczęściej w postaci nawozów wieloskładnikowych. Do substratów z jasnego torfu dodawana jest także substancja powierzchniowo czynna pozwalająca utrzymywać wyrównaną wilgotność w całej objętości pojemnika.
Podłoże, tak jak każdy produkt, ma swój termin przydatności do użycia. Jest to materiał, w którym zachodzą cały czas przemiany chemiczne powodowane przez mikroorganizmy Zmiany te zachodzą tym szybciej, im wyższa jest temperatura i wilgotność podczas jego przechowywania. Dlatego też na opakowaniach substratów powinny znajdować się: data produkcji, a także numer partii celem identyfikacji w przypadku reklamacji. Renomowani producenci substratów do produkcji rozsady zalecają, aby nie przetrzymywać ich dłużej niż 3 miesiące, zabezpieczać składowane podłoże przed słońcem i deszczem, nie używać substratów porośniętych grzybami i glonami.
Rolnicy i ogrodnicy produkujący samodzielnie rozsadę często narzekają na jakość kupowanych substratów. Problemy te wynikają jednak głównie z błędów, które popełniane są w drodze od producenta podłoża do producenta rozsady, a nie wskutek wadliwej produkcji w zakładach torfowych. Przygotowując substraty do produkcji rozsady, we własnym zakresie powinno się bazować na torfie wysokim, który transportowany i przechowywany w stanie surowym, długo zachowuje swoje właściwości. Dlatego nawet bez wykonywania krzywej neutralizacji, potrzebnej do regulacji odczynu oraz analizy chemicznej na zawartość składników pokarmowych, można sporządzić z niego dobrej jakości substrat.
Pozorne oszczędności
Torf niski, wydobywany z płytkich pokładów na łąkach oraz ziemie ogrodnicze produkowane przez kompostowanie różnych materiałów organicznych, są podłożami o bardzo zróżnicowanych właściwościach, zarówno fizycznych, jak i chemicznych. Niektórzy producenci nadal używają ich do produkcji rozsady, widząc w tym pewne oszczędności. Bardzo często okazuje się jednak, że przygotowanie w nich rozsady jest droższe niż w substracie z toru wysokiego lub zakup gotowych do sadzenia roślin. Może się bowiem okazać, że przygotowując takie podłoże według wypracowanego przez lata schematu, bez oznaczania jego cech fizycznych i chemicznych uzyskamy to, że któregoś roku rośliny nie będą chciały w nim rosnąć. Przyczyną tego może być np. spłynięcie z okolicznych pól na łąkę, z której wydobywa się torf, dużych ilości składników pokarmowych ze stosowanych nawozów, co może mieć miejsce po ulewnych deszczach. Słaby wzrost roślin lub jego brak mogą być również wynikiem użycia skażonego mikrobiologicznie podłoża, powstałego np. z kompostowania chorych części roślin. Torf wydobywany z łąki bywa też na niej składowany, a później ładowany na przyczepy wraz z darnią, w której znajdują się nasiona chwastów. Wyrośnięte chwasty, z wykształconymi nasionami, są też kompostowane, a trzeba wiedzieć, że nasiona niektórych gatunków chwastów zachowują żywotność nawet przez kilkadziesiąt lat.
Podłoża przygotowywane z innych niż torf wysoki komponentów, oprócz regulacji odczynu, powinny mieć uzupełnione składniki pokarmowe po wykonaniu analizy chemicznej, choć może się tak zdarzyć, że koncentracja zawartych w nich pierwiastków będzie tak duża, że w ogóle nie będą się nadawały do użycia. Podłoża takie powinny być też przed użyciem zdezynfekowane, za pomocą pary wodnej albo środka chemicznego Nemasol 510 SC. Środki, które trzeba przedsięwziąć, aby prawidłowo przygotować podłoże, bywają więc dużym obciążeniem zarówno organizacyjnym, jak i finansowym.
Tymczasem zakup gotowego substratu np. do wyprodukowania 40 000 szt. rozsady warzyw kapustnych to wydatek ok. 300-400 zł. Firmy zajmujące się towarową produkcją rozsady korzystają wyłącznie z gotowych substratów produkowanych w zakładach torfowych, których właściwości są dostosowane do wymagań poszczególnych gatunków i sposobu produkcji rozsady. Do przygotowania rozsady warzyw można też używać takich podłoży organicznych, jak włókno drzewne czy włókno kokosowe. Są to podłoża o trwałej strukturze zapewniające dobre właściwości powietrzno- wodne i łatwe ukorzenianie się roślin.
Dr inż. Tomasz Spiżewski
Uniwersytet Przyrodniczy w Poznaniu
Fot. A.Wilczyńska
Podłoże to rzeczywiście najważniejszy element prawidłowej uprawy. Ważne jest także, żeby firma, którą się wynajmie wiedziała, jakiego podłoża użyć na danym terenie. Ja Korzysta łam z usług http://www.phu-adviser.pl/ i moje rośliny mają się naprawdę dobrze.