Węgry. K. Hrotkó omówił postępy w hodowli i w badaniach nowych podkładek i wstawek dla czereśni oraz wiśni na świecie. Hodowla i selekcja podkładek czereśni prowadzona jest obecnie w 17 krajach, wśród których znajduje się Polska. Od 30–40 lat dużo uwagi poświęca się karłowym podkładkom dla czereśni, a na znacznie mniejszą skalę — podkładkom dla wiśni. Bieżące programy hodowlane uwzględniają w hodowli podkładek geny pochodzące od wiśni pospolitej (Prunus cerasus), często krzyżowanej z gatunkami z rodzaju Prunus wywodzącymi się z Azji. Mniejszą uwagę zwraca się na czereśnię ptasią (Prunus avium) i antypkę (Prunus mahaleb), chociaż ta ostatnia lepiej toleruje wapienne gleby i suszę niż mieszańce pochodzące od innych gatunków z rodzaju Prunus. Klasyczna metoda hodowli opiera się na krzyżowaniu wybranych gatunków i selekcji mieszańców dających się łatwo rozmnażać.
K. Kirdy stwierdza jednak, że w warunkach klimatycznych Węgier podkładki karłowe się nie sprawdzają, nie spełniają pokładanych w nich nadziei. Dlatego też producenci są zmuszeni stosować dla czereśni antypkę, która jest bardzo dobrze przystosowana do istniejących w tym kraju warunków glebowych. Za główną wadę tej podkładki uznaje się jednak zbyt silny wzrost szczepionych na niej drzew.
Niemcy. R. Stehr przedstawił przydatność niektórych podkładek czereśni badanych na północy tego kraju dla odmiany 'Regina’. Obiektem jego badań było 6 podkładek, w tym: 'GiSelA 5′, 'Weiroot 13′, 'Weiroot 53′, 'Weiroot 158′, siewka czereśni ptasiej i 'Colt’. W przypadku podkładki 'Weiroot 158′ wystąpił problem braku zgodności fizjologicznej z ww. odmianą czereśni. Wiele drzew w młodym wieku zaczęło zamierać. W innym doświadczeniu z odmianą 'Kordia’ badane były także podkładki z serii Pi-Ku, P-HL oraz nowej serii z Giessen, np. 148/13, 195/20, 196/13 i 497/8. Podsumowując oba doświadczenia autor doszedł do wniosku, że dotychczas na terenie Niemiec najlepszą podkładką jest 'GiSelA 5′. Szkółkarze produkują na niej aż 90% drzewek wszystkich odmian czereśni.
M. Balmer podał charakterystykę czereśni rosnących na podkładkach 'GiSelA 3′ i 'Tabel Edabriz’ w sadach nienawadnianych w dolinie Renu. Omówił także doświadczenie z podkładkami założone w dolinie Koblencji. Na podstawie wyników tych badań jego wnioski na temat podkładek są następujące. 'GiSelA 5′ jest podkładką wybitnie stymulującą owocowanie drzew. Na podkładce 'Maxma 14′ drzewa czereśni dobrze owocują, ale występuje u nich choroba replantacji. Na zmęczonej glebie 'Maxma 14′ bardzo ogranicza siłę wzrostu drzew, czego nie obserwuje się w przypadku drzew szczepionych na podkładce 'GiSelA 5′. 'PiKu 1′ silniej rośnie niż 'Maxma 14′, nie jest tak wrażliwa na chorobę replantacji, jak ta ostatnia podkładka. Drzewa na 'PiKu 1′ nie potrzebują podpór. Podkładka ta w dolinie środkowego Renu zdobyła sobie duże uznanie. 'GiSelA 6′ zwiększa plenność drzew, lecz w mniejszym stopniu niż 'GiSelA 5′. Drzewa na pierwszej podkładce bardzo łatwo się wywracają w czasie burz.
Polska. Przedstawiłem wpływ różnych podkładek — 'F 12/1′, 'Maxma 14′, 'GiSelA 5′, 'Weiroot 158′, 'Tabel Edabriz’ i trzech z serii P-HL — na wzrost i owocowanie czereśni odmiany 'Vanda’ (fot. 1). Na podkładce 'Maxma 14′ drzewa rosły podobnie silnie, jak na 'F 12/1′, ale były od nich plenniejsze. Na podkładce 'GiSelA 5′ drzewa miały najwyższe plony, lecz ich owoce wykazywały — podobnie jak u drzew na 'Tabel Edabriz’ — tendencję do drobnienia i niezbyt równomiernie dojrzewały. Owoce z drzew na 'P-HL A’ były dobrze wyrośnięte, natomiast drzewa na podkładce 'P-HL C’ miały tendencję do tworzenia odrostów korzeniowych (fot. 2).
Fot. 1. Pięcioletnie drzewa czereśni odmiany 'Vanda’ na podkładkach 'GiSelA 5′, 'Weiroot 158′, 'Tabel Edabriz’, 'Maxma 14′ i tych z serii P-HL w Sadzie Doświadczalnym w Dąbrowicach
Fot. 2. Odrosty korzeniowe pojawiają się w sadach czereśniowych rosnących na podkładkach 'F 12/1′, 'Tabel Edabriz’ oraz tych z serii Weiroot i P-HL
M. Sitarek wraz ze współautorami (Z. Grzyb i B. Koziński) badał wpływ podkładek 'GiSelA 5′, 'P-HL A’ i 'P-HL B’ oraz 'F 12/1′ na wzrost i owocowanie czereśni odmian 'Regina’, 'Sylvia’, 'Lapins’ i 'Summit’. Podkładki 'GiSelA 5′, 'P-HL A’ i 'P-HL B’ wyraźnie zahamowały siłę wzrostu drzew w przeciwieństwie do 'F 12/1′. Osłabienie wzrostu u pięcioletnich drzew wynosiło na podkładce 'GiSelA 5′ od 22% u odmiany 'Lapins’ do 59% u odmiany 'Sylvia’. Podkładka 'P-HL A’ ograniczała wzrost drzew, odpowiednio o 43% i 49%, a 'P-HL B’ — o 21–28%. Pędy drzewa odmiany 'Lapins’, niezależnie od typu podkładek, wyrastały pod zbyt ostrymi kątami. Drzewa wszystkich badanych odmian na podkładkach 'GiSelA 5′, 'P-HL A’ i 'P-HL B’ zawiązywały więcej pąków kwiatowych niż drzewa kontrolne na 'F 12/1′. Wcześniej wchodziły w okres owocowania i lepiej od nich plonowały. Plon sumaryczny owoców zebranych z drzew kontrolnych był niższy niż z drzew szczepionych na podkładkach karłowych. Czereśnie na tych ostatnich miały w pierwszych latach owocowania kilkakrotnie wyższy współczynnik plenności niż drzewa kontrolne. Podkładki wpływały także na masę owocu. Ogólnie dotychczas najlepszą jakość miały owoce zbierane z drzew szczepionych na podkładkach 'P-HL B’ i 'GiSelA 5′.
Chile. E. Gratacos badał wzrost i owocowanie czereśni odmiany 'Lapins’ i 'Bing’ na podkładkach: 'Colt’, 'Maxma 14′, 'CAB 6P’, 'GiSelA 5′, 'GiSelA 6′ i 'Pontaleb’. Najsilniej rosły drzewa na podkładce 'Maxma 14′. Największe plony odmiany 'Bing’ w pięcioletnim sadzie zebrano z drzew szczepionych na siewkach 'Pontaleb’ (antypka) i 'GiSelA 6′, a najniższe — z drzew szczepionych na podkładce 'Colt’. W przypadku odmiany 'Lapins’ plony z drzewa na podkładkach 'Pontaleb’, 'GiSelA 6′ i 'CAB P6′ były wysokie i niemal jednakowej wielkości. Drzewa na podkładce 'GiSelA 5′ były plenniejsze niż te na podkładce 'GiSelA 6′. Najmniej plenne były drzewa szczepione na podkładkach 'Colt’ i 'Pontaleb’.
Słowenia. V. Usenik badała wzrost i rozwój drzew czereśni odmiany 'Lapins’ szczepionych na podkładkach: 'Weiroot 72′, 'Weiroot 158′, 'Weiroot 13′, 'GiSelA 4′, 'GiSelA 5′, 'GiSelA 195/20′, 'Tabel Edabriz’, 'PiKu 4.20′, 'Maxma 14′ i 'F 12/1′.
Po 6 latach wszystkie drzewa na podkładce 'GiSelA 4′ zamarły. Odrosty pojawiły się pod drzewami rosnącymi na podkładkach 'Weiroot 13′, 'GiSelA 4′ i 'F 12/1′. Najsilniej rosły drzewa na podkładce 'F 12/1′, a najsłabiej na 'Tabel Edabriz’. Najwyższe plony sumaryczne dały drzewa na 'PiKu 4.20′, ale najwyższy wskaźnik plenności miały drzewa szczepione na podkładce 'GiSelA 5′.
Najmniej plenne były czereśnie rosnące na 'F 12/1′. W ósmym roku po posadzeniu najlepiej wyglądały drzewa szczepione na podkładce 'GiSelA 5′.
W innym doświadczeniu, założonym wiosną 2001 roku, testowano podkładki: 'GiSelA 5′, 'Weiroot 158′, 'Maxma 14′ i odmiany 'Lapins’, 'Nordwunder, 'Kordia’ i 'Regina’. Drzewa na podkładce 'Maxma 14′ rosły silnie, zaś na podkładkach 'GiSelA 5′ i 'Weiroot’ — umiarkowanie silnie. Największe plony owoców w młodym sadzie zebrano z drzew szczepionych na podkładce 'GiSelA 5′.
Czechy. F. Paperstein scharakteryzował podkładki z serii P-HL ze względu na siłę wzrostu drzew czereśni. Podkreślił on, że drzewa czereśni na 'P-HL A’ wymagają starannej pielęgnacji. Podkładka ta w stosunku do 'F 12/1′ ogranicza wielkość drzew nawet o 70%. Powoduje bardzo wczesne wchodzenie drzew w okres owocowania. Nadaje się do sadów intensywnych. Umocowanie drzew w glebie na tej podkładce jest słabe i dlatego powinny one być przywiązywane do palików. Długość życia drzew na tej podkładce określa się na 20–25 lat.
W porównaniu z podkładką 'F 12/1′, 'P-HL B’ redukuje siłę wzrostu drzew o 50%. Przyspiesza wejście drzew w okres owocowania. Czereśnie na obu tych podkładkach dobrze owocują. Umocowanie drzew w glebie jest dobre, toteż nie potrzebują one podpór. Okres życia tych drzew określa się na 25–30 lat.
’P-HL C’ ogranicza wielkość drzew o 80%. Drzewa na tej podkładce wymagają szczególnie starannej pielęgnacji. Powinny być prowadzone przy palikach. Ich okres życia określa się na 15 lat.
Włochy. F. R. Salwador badał wzrost i rozwój drzew czereśni odmiany 'Lapins’ na różnych podkładkach, takich jak: 'F 12/1′, siewka czereśni ptasiej, antypka 'SL 64′, 'Agrot’, 'CAB 6P’, 'CAB 11E’, 'Tabel Edabriz’, 'Weiroot 158′, 'Colt’, 'Maxma 14′ i 'Maxma 97′ oraz 'Weiroot 13′, 'Weiroot 72′, 'GiSelA 4′, 'GiSelA 5′, 'GiSelA 12′, 'PiKu 4.20′ i 'GM 61/1′. Sad założono w 1996 roku. Najsilniej rosły drzewa na podkładkach 'Colt’ i 'Agrot’, następnie na siewkach czereśni ptasiej, słabo natomiast na podkładkach 'GiSelA 5′, 'GM 61/1′ i 'Tabel Edabriz’.
Drzewa na podkładkach 'Agrot’, 'SL 64′, 'Colt’, 'Maxma 14′, 'Weiroot 158′ dały najwyższe plony sumaryczne, ale tylko te na podkładce 'Weiroot 158′ miały wysoki wskaźnik plenności. Odrosty korzeniowe wyrosły z podkładek: 'Agrot’, 'CAB 6P’ i 'CAB 11E’ oraz 'SL 64′. Pod drzewami na podkładkach 'Maxma 14′ i 'Weiroot 158′ sporadycznie występowały pojedyncze odrosty. Największą masę miały owoce drzew rosnących na typach antypki i czereśni ptasiej, podczas gdy 'GiSelA 5′, 'Tabel Edabriz’ i 'GM 61/1′ znacznie redukowały ich wielkość.
W bliźniaczym doświadczeniu zlokalizowanym w okolicach Werony drzewa odmiany 'Lapins’ na podkładce 'GiSelA 5′ rosły bardzo słabo. W pierwszych latach po posadzeniu dawały zadowalające plony, ale później z roku na rok ich produktywność systematycznie spadała.
A. Godni referował wyniki oceny podkładek czereśni badanych w tym kraju. Do tej pory na słabszych glebach dominowały drzewa tego gatunku sadzone na antypce SL-64 (’St. Lucie’), na której silnie rosły. Do nowego typu sadów potrzeba jednak podkładek karłowych. Obiektem badania tego autora była odmiana 'Lapins’ szczepiona na 12 różnych podkładkach, w tym: siewkach czereśni ptasiej, 'F 12/1′, 'CAB 6P’, 'CAB 11E’, 'Weiroot 158′, 'Damil’ (GM 61/1), 'SL-64′, 'Avima-Agrol’, 'Maxma 14′, 'Maxma 97′, 'Colt’ i GiSelA 5′. Najsilniej rosły drzewa na podkładkach 'Avima-Agrot’, 'Colt’, 'SL-64′, a najsłabiej na podkładkach 'Damil’ i 'Weiroot 158′. Odrosty korzeniowe dawały drzewa na podkładkach 'CAB 6 P’ i 'CAB 11 F’. Najwcześniej zaczęły owocować drzewa na podkładce 'Weiroot 158′. Oceniając kondycję drzew i ich owocowanie trzeba stwierdzić, że obiecujące wyniki uzyskano na podkładkach 'Weiroot 158′ i 'Maxma 14′.
Portugalia. V. Cordeiro badał przez 6 kolejnych lat przydatność różnych podkładek (’Tabel Edabriz’, 'GiSelA 5′, 'Maxma 14′, 'CAB 11E’, siewki czereśni ptasiej) dla czereśni odmian 'Burlat’, 'Summit’ i 'Van’. Sady zlokalizowano w kilku miejscach. Odrostów korzeniowych nie stwierdzono tylko u podkładki 'Maxma 14′, nieliczne pojawiły się u drzew na podkładce 'GiSelA 5′. Wiele odrostów było pod drzewami na podkładkach 'Tabel Edabriz’ i 'CAB 11E’. Najsilniej rosły drzewa na siewkach czereśni ptasiej. Bardzo silne ograniczenie wzrostu wystąpiło u drzew na podkładkach 'Tabel Edabriz’ i 'GiSelA 5′, na których wiele czereśni jednak zamarło. W przypadku odmiany 'Van’ najplenniejsze były drzewa na podkładkach 'Tabel Edabriz’ i 'GiSelA 5′, ale plon z tych drzew był tak marnej jakości, że nie nadawał się do handlu.
Wnioski. Na koniec przeglądu konferencyjnych doniesień warto wskazać, które z opisanych podkładek są najlepsze lub którymi warto się bliżej zainteresować. W prowadzonych na świecie badaniach nad oceną podkładek na pierwszym miejscu znalazła się ’GiSelA 5′, choć w niektórych krajach, szczególnie południowej Europy (Słowenia, Portugalia, Włochy), a także Ameryki Południowej (Chile), nie wypada najlepiej. Czereśnie na tej podkładce bardzo często zamierają.
Z nowych podkładek selekcji niemieckiej w doświadczeniach znalazła się ’GiSelA 6′, drzewa na niej są jednak mało stabilne i wymagają podpór w sadzie.
Dużo uwagi poświęca się podkładkom z serii Pi-Ku oznaczonym numerami 1–4. Czereśnie na nich rosną umiarkowanie silnie i dobrze owocują. Są one obecnie porównywane w Instytucie Sadownictwa i Kwiaciarstwa z podkładkami 'Weiroot 154′ i 'Weiroot 158′. Wstępna ocena serii Pi-Ku w naszych warunkach klimatycznych wypada pozytywnie. Uważa się jednak, że na cięższych glebach podkładki te mogą one tworzyć liczne odrosty korzeniowe.
’Tabel Edabriz’ jako podkładka bardzo karłowa może być stosowana jedynie do czereśni wielkoowocowych i tylko na bardzo dobrej glebie oraz w sadach obficie i systematycznie nawadnianych. W innych przypadkach następuje wyraźne drobnienie owoców.
’P-HL A’ jako podkładka dla czereśni sprawuje się u nas bardzo dobrze. Badać należy także
zalety podkładki 'P-HL B’, która bardzo korzystnie wpływa na poprawę jakości owoców. Pod-
kładka 'Colt’ natomiast nie sprawdziła się na świecie. Czereśnie rosną na niej silnie i słabo owocują.
Co do innych podkładek omawianych w tym artykule, a przedstawionych na sympozjum w Turcji: generatywne, przeważnie silnie rosnące, i wegetatywne, poza wcześniej wymienionymi, mają jedynie znaczenie lokalne i nie zasługują na uwagę.
