Kilka uwag o odmianach
Wśród odmian kanadyjskich najbardziej znane w Polsce są 'Wczesna z Morden’ i 'Harcot’. Są one wpisane do polskiego rejestru odmian. Drzewa są wytrzymałe na mróz, a pąki kwiatowe i kwiaty — na przymrozki wiosenne. Są to odmiany wczesne. Owoce z drzew odmiany ’Wczesna z Morden’ są żółte lub żółtopomarańczowe, owalne, o spłaszczonych bokach z wyraźnym czubkiem. Przypominają dojrzałe, małe cytryny. Czasami występuje rdzawy lub pomarańczowy rumieniec. Owoce odmiany ’Harcot’ są owalne, ciemnopomarańczowe, słabo omszone, z czerwonym rozmytym rumieńcem, mają twardy, zwięzły miąższ.
W krajowych placówkach doświadczalnych już od kilkunastu lat oceniane są inne odmiany kanadyjskie ze Stacji Doświadczalnej w Harrow, które również mają owoce o twardym i zwięzłym miąższu, często z połyskiem na skórce. Należy do nich średnio wczesna odmiana ’Veecot’, która dojrzewa kilka dni po 'Early Orange’. Owoce są owalne, pomarańczowe lub ciemnopomarańczowe z ceglastoczerwonym rozmytym rumieńcem, mają błyszczącą skórkę.
Jeszcze później dojrzewają ’Harogem’ i ’Hargrand’. Pierwsza ma błyszczące, jasnopomarańczowe owoce, z jaskrawoczerwonym, rozmytym, kropkowanym rumieńcem. Natomiast owoce tej drugiej są przeważnie żółtopomarańczowe lub jasnopomarańczowe, ceglastoczerwony rumieniec występuje sporadycznie i na niewielkiej powierzchni ich skórki. Wśród innych odmian morele 'Hargrand’ wyróżnia wielkość i masa jednego owocu, która może przekraczać nawet 100 gramów. Owoce te są również bardzo smaczne i wyjątkowo atrakcyjne. Najpóźniejsza z ocenianych odmian kanadyjskich to ’Harlayne’, o owocach pomarańczowych z jasnoczerwonym, rozmytym rumieńcem.
Z odmian kanadyjskich tylko 'Wczesna z Morden’, 'Późna z Morden’, 'Harogem’ są odmianami samopylnymi, a pozostałe wymagają obecności odmiany zapylającej.
Doświadczenia na Dolnym Śląsku
Na Dolnym Śląsku trzy odmiany kanadyjskie — 'Harcot’, 'Hargrand’ i 'Veecot’ na podkładce 'Somo’ — są oceniane już od 10 lat na terenie Stacji DydaktycznoBadawczej AR we Wrocławiu. Wśród nich za najcenniejszą uznano wczesną odmianę 'Harcot’ (fot. 1). Średni termin pełni kwitnienia drzew tej odmiany, przypadający między 13 a 17 kwietnia, a także okres dojrzałości zbiorczej były zbliżone do okresu kwitnienia i owocowania odmiany 'Early Orange’ (tabela). Okulanty odmiany 'Harcot’, podobnie jak i innych ocenianych kanadyjskich odmian, miały nieco słabszy wzrost (oceniany wielkością pola przekroju poprzecznego pnia — wykres 1) niż kontrolna odmiana 'Early Orange’. Przez pierwsze 10 lat po posadzeniu wzrost drzew odmiany 'Harcot’ w sadzie był jednak silniejszy (wykres 2). W tym okresie morele te owocowały sześć razy, dając najwyższy w całym doświadczeniu sumaryczny plon — 167 kg/drzewo (wykres 3). Przy dobrym plonowaniu średnia masa jednego owocu wyniosła około 61 gramów i była o 12 g wyższa niż owocu 'Early Orange’ (wykres 4). Morele odmiany 'Harcot’ sporadycznie opadały przed zbiorem i prawie nie pękały w czasie deszczu.
Fot. 1. Owoce odmiany 'Harcot’
Wykres 1. Pole przekroju poprzecznego pnia jednorocznych okulantów moreli wiosną 1996 roku
Wykres 2. Suma plonu owoców w okresie pierwszych 10 lat po posadzeniu drzew
Wykres 3. Przyrost pola przekroju poprzecznego pnia w latach 1996–2005
Wykres 4. Średnia masa owocu w okresie pierwszych 10 lat po posadzeniu
Na uwagę zasługuje także 'Hargrand’ (fot. 2), o późnym terminie kwitnienia i dojrzewania owoców. To niewątpliwie duża jej zaleta, ponieważ uprawa odmian późnych zmniejsza ryzyko pojawienia się uszkodzeń przymrozkowych — zarówno pąków, jak i kwiatów. W warunkach Dolnego Śląska średni termin pełni kwitnienia drzew tej odmiany przypadał między 16 a 20 kwietnia (najpóźniej drzewa kwitły między 23 a 26 kwietnia). Owoce zbierano najwcześniej w 2. dekadzie lipca, a najpóźniej nawet w 2. dekadzie sierpnia. Uzyskany sumaryczny plon 115,5 kg z drzewa w okresie pierwszych sześciu lat owocowania odmiany 'Hargrand’ był jednak nieco niższy niż z drzew 'Early Orange’. Na szczególną uwagę zasługuje jednak średnia masa owocu odmiany 'Hargrand’ wynosząca 75 g. Te bardzo smaczne i atrakcyjne morele były mało podatne na pękanie w czasie deszczu, sporadycznie jednak opadały przed zbiorem.
Fot. 2. Owoce odmiany 'Hargrand’
Okres kwitnienia na Dolnym Śląsku średnio wczesnej odmiany 'Veecot’ (fot. 3) w znacznym stopniu pokrywał się z kwitnieniem drzew odmian 'Early Orange’ i 'Harcot’. Owoce osiągały dojrzałość zbiorczą w połowie 1. lub 2. dekady lipca. Drzewa charakteryzowały się silnym wzrostem. Sumaryczny plon z pierwszych sześciu lat owocowania był zbliżony do uzyskanego u 'Early Orange’, obserwowano jednak przemienne owocowanie drzew. Owoce miały średnią masę 43 gramy — o 6 g niższą niż zebrane z drzew 'Early Orange’. Nie opadały przed zbiorem i nie pękały w czasie deszczu, były jednak bardzo podatne na brunatną zgniliznę drzew pestkowych (moniliozę).
Fot. 3. Owoce odmiany 'Veecot’
Kanadyjskie odmiany moreli w warunkach Dolnego Śląska wykazały znaczną podatność na leukostomozę drzew pestkowych i raka bakteryjnego. W okresie 10 lat doświadczenia zamarło około 45% drzew odmiany 'Harcot’ i 'Veecot’ oraz 33% 'Hargrand’, straty drzew odmiany 'Early Orange’ były podobne i wynosiły 40%.
Okres pełni kwitnienia drzew i zbioru owoców trzech kanadyjskich odmian moreli na Dolnym Śląsku w latach 2000–2005
