Spośród azjatyckich warzyw należących do rodzaju Brassica największe znaczenie w Polsce ma przede wszystkim kapusta pekińska — roślina, która w Polsce zyskała już uznanie ze względu na bardzo dobry smak, szybki wzrost, dużą plenność, przydatność do uprawy w różnych terminach oraz możliwości jej przechowywania. Kapusta pekińska (Brassica rapa ssp. pekinensis lub Brassica pekinensis) należy do tak zwanych chińskich kapust formujących główki (Pe-Tsai, czyli w dialekcie pekińskim „białe warzywo”). Drugą grupę stanowią formy bezgłówkowe, między innymi kapusta chińska (Brassica rapa ssp. chinensis lub Brassica chinensis). Warzywo to wytwarza silnie zwarte rozety składające się z liści
o zielonych lub białych, mięsistych i soczystych ogonkach, które stanowią część jadalną.
* * *
Choysum (Brassica rapa ssp. parachinensis), czyli kwitnąca kapusta, zwana także kai choy sum oraz pak tsoi sum (słowo „sum” w dialekcie kantońskim oznacza pęd kwiatostanowy). Jest to roślina jednoroczna, szybko rosnąca, wyglądem nieco przypominająca kapustę chińską. Jej ogonki liściowe i liście mają jednak delikatniejszą budowę, są mniejsze, a wysokość dojrzałych roślin wynosi około 20–30 cm. Liście można spożywać podobnie, jak kapustę chińską, lecz główną ich częścią jadalną są delikatne i kruche pędy kwiatostanowe, które mogą być wykorzystywane do przyrządzania sałatek, spożywane po ugotowaniu lub służyć jako dodatek do mięs. Faza rozwoju generatywnego może się zacząć już po wytworzeniu przez roślinę 7 lub 8 liści. Powstające na pędach kwiaty są małe, koloru od żółtego do purpurowego — w zależności od odmiany. Barwa pędów jest kryterium, na którego podstawie wyróżnia się dwie główne grupy odmian tego gatunku: Chinese Tsai Shim i Tsoi-Sim są zielone, natomiast Hon Tsai Tai wykształca purpurowe pędy oraz zielone liście z purpurowoczerwonymi nerwami.
Choy sum nadaje się do uprawy od wiosny do jesieni. Nie ma dużych wymagań temperaturowych, nie toleruje jednak zbyt dobrze przymrozków (z wyjątkiem purpurowo kwitnących odmian, mających większą odporność na niską temperaturę). Optymalna dla wzrostu temperatura powinna kształtować się w zakresie 15–25°C. Zbyt wysoka powoduje wytworzenie bardziej wiotkich i łykowatych, mniej słodkich pędów.
Uprawa tego gatunku najlepiej udaje się na glebach zasobnych w próchnicę i dobrze uprawionych, nie lubi on suszy oraz nadmiernej wilgotności, a pH gleby powinno kształtować się w granicach 6–7. Zalecaną metodą uprawy jest sadzenie rozsady doniczkowanej przygotowanej wcześniej w tacach wielokomórkowych, możliwa jest także uprawa z siewu bezpośredniego. Najczęściej zalecaną rozstawą jest 30 10–20 cm.
Zbiory można rozpoczynać po 30–50 dniach od siewu, mogą być prowadzone jednorazowo lub 2–3-krotnie. Pierwszy zbiór przeprowadza się najczęściej jeszcze przed wytworzeniem się kwiatów. Zebrane rośliny wiąże się w pęczki po 10–15 sztuk. Plony, w zależności od warunków i odmiany, wahają się w granicach 10–12 ton z hektara. Długość pędów kwiatostanowych nie powinna przekraczać 25–30 cm. Choy sum może być przechowywane przy 1°C i wilgotności względnej powietrza wynoszącej 90–95%. Przy 1°C długość okresu przechowywania wynosi 2–3 tygodni, przy 5–10°C — nie przekracza 3–4 dni. Straty przechowalnicze są głównie wynikiem żółknięcia i opadania liści oraz pełnego rozwinięcia się kwiatów.
* * *
Tatsoi [Brassica rapa ssp. rosularis (narinosa)] zwana potocznie Tah Tai, wu ta cai oraz ta ge cai, jest kolejnym wartym uwagi warzywem azjatyckim. To jedno z bardziej tolerancyjnych wobec chłodów warzyw — dojrzałe rośliny dobrze znoszą warunki panujące pod okrywą śnieżną. Niektóre odmiany, np. Tatsoi (fot. 1 i 2) wytwarzają niską rozetę (10–20 cm wysokości), istnieją jednak formy osiągające wysokość nawet powyżej 30 cm — np. odmiana Misome (fot. 3). Rozety składają się z wielu liści (nawet 50–80 sztuk), kształtu łyżeczkowatego, intensywnie ciemnozielonych i osadzonych na 5–10-centymetrowych ogonkach (zazwyczaj zielonych, choć istnieją także formy białe).
Liście stanowią część jadalną, a ich zbiory można przeprowadzać stopniowo (są one jadalne już od stadium siewek) lub zbierać w pełni wykształcone rozety. Uprawę można prowadzić od wczesnej wiosny do jesieni.
Fot. 1. Rozsada Tatsoi
Fot. 2. Odmiana Tatsoi w uprawie polowej
Fot. 3. Odmiana Misome
W uprawie wiosennej problemem może się okazać przedwczesne wytwarzanie pędów nasiennych. Preferowana rozstawa wynosi 25 25 cm lub 40 25 cm. Pierwszy zbiór można prowadzić po 30–40 dniach od posadzenia rozsady. Rozety liściowe szybko więdną po zbiorze i nie nadają się do długotrwałego przechowywania. Tatsoi jest warzywem o dość ostrym smaku przypominającym trochę smak rzodkiewki i kalarepy — i może być wykorzystywana głównie jako składnik sałatek warzywnych.
* * *
Kapusta japońska [Brassica rapa ssp. nipposinica (japonica)] — to kolejny gatunek należący do grupy warzyw azjatyckich, niewytwarzających główek, lecz silnie rozrośnięte rozety. Kształt liści w rozecie determinuje podział na dwie główne grupy odmianowe: rośliny o wydłużonych, eliptycznych i całobrzegich liściach określa się nazwą Mibuna (fot. 4) lub Kyona, natomiast formy o silnie powcinanych liściach, nieco bardziej wydłużonych i zaostrzonych na wierzchołkach — Mizuna (fot. 5). Rozety liściowe mają wysokość do 25–60 cm, a ich średnica wynosi około 40–60 cm. Liście są intensywnie zielone i błyszczące. Gatunek ten najlepiej rośnie przy dobrej wilgotności gleby, susza może spowodować przedwczesne wybijanie w pędy kwiatostanowe. Optymalna temperatura wzrostu wynosi 18–20°C, rośliny znoszą przymrozki do –5°C. Kapusta japońska może być uprawiana wiosną i jesienią, Mibuna jednak jest bardziej wrażliwa na chłody od Mizuny i, gdy młode rośliny poddane są działaniu niższej temperatury, często wykształca przedwcześnie pędy nasienne. Uprawiana jest najczęściej z rozsady, możliwa jest także uprawa z siewu wprost do gruntu. Po upływie od 3 do 5 tygodni od siewu rozety liściowe nadają się do zbioru w całości, lecz pojedyncze liście można wycinać stopniowo przez cały okres wegetacji roślin, która może wtedy trwać nawet 5–6 miesięcy. Kapustę japońską sprzedaje się w pęczkach po 3–5 roślin, warunki przechowywania powinny być podobne, jak dla choy sum. Stanowi dobry dodatek lub główny składnik sałatek, ogonki liściowe przygotowuje się podobnie, jak selerów naciowych.
Fot. 4. Kapusta japońska z grupy Mibuna
Fot. 5. Kapusta japońska z grupy Mizuna
* * *
Komatsuna (Brassica rapa ssp. perviridis) — to warzywo cechujące się wysoką zawartością wapnia i witamin, zwłaszcza witaminy C. Rośliny osiągają dojrzałość zbiorczą po około 20 do 80 dni od siewu (zależnie od odmiany), najczęściej zbiory przeprowadza się po uzyskaniu przez nie wysokości około 20 cm, przetrzymane w polu dłużej osiągają nawet 35 cm. Cechują się ciemnozielonymi liśćmi, o jasnozielonych ogonkach liściowych. Mogą być spożywane w każdym stadium wzrostu — cięcie rozet można rozpoczynać, gdy rośliny mają 10 cm wysokości, zbiory wykonuje się nawet trzykrotnie w ciągu sezonu wegetacyjnego. Komatsuna może być uprawiana w polu przez cały sezon wegetacyjny, najczęściej jest jednak produkowana na zbiór wczesnowiosenny lub jesienny. Preferowaną metodą uprawy jest siew bezpośrednio do gruntu (zwłaszcza jesienią), w uprawie z rozsady zalecana jest rozstawa 45 20 cm. Warzywo sprzedawane jest w pęczkach liczących 2–5 wyrośniętych roślin lub nawet do kilkunastu sztuk młodych rozet.
